فهرست مندرجات :
فصل اول : کلیات تحقیق
۱) مقدمه ۱
۲) تعریف و بیان موضوع تحقیق ۳
۳) اهمیت موضوع ۴
۴) اهداف پژوهش ۴
۵) فرضیه های موضوع تحقیق ۵
۶) تعریف لغاط و اصطلاحات خاص ۵
فصل دوم : ادبیات موضوعی و سوابق تحقیق
بخش اول : ادبیات موضوعی
۱ ) مقدمه ۸
۲ ) بورس اوراق بهادار ۸
۳ ) تاریخچه بورس اوراق بهادار (گذشته تا به امروز ) ۹
۴ )تورم ۱۰
۵ ) شاخص قیمت مصرف کننده ۱۱
۶ ) سابقه تهیه شاخص قیمت مصرف کننده ۱۱
۷ ) سهام ۱۲
۸ ) کارایی بازار سرمایه بر سهام ۱۳
۹ ) نحوه تعیین قیمت پایه سهام در بورس تهران ۱۴
۱۰) شاخص قیمت سهام ۱۴
۱۱) تاریخچه شاخص قیمت سهام ۱۵
بخش دوم : سوابق تحقیق
۱) سوابق تحقیق در داخل کشور ۱۷
۲) سوابق تحقیق در خارج از کشور ۱۷
فصل سوم : روش تحقیق
۱) مقدمه ۱۹
۲) روش پژوهش ۱۹
۳) جامعه آماری ۱۹
۴) نمونه آماری ۱۹
۵) ابزار جمع آوری اطلاعات ۲۰
۶) روش جمع آوری اطلاعات ۲۰
۷) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ۲۰
فهرست منابع
پرسشنامه
مقدمه:
هیچ یک از بخشهای جامعه از اثرات تورم در امان نیستند به عبارتی اثرات تورم بر تمام بخشها اعم از اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و غیره نمایان میباشدکه البته اثرات تورم بیشتر در بخش اقتصادی جامعه نمو پیدا میکند.
یکی دیگر از دوره های خاص دوران انقلاب و دوران پس از انقلاب میباشد که در این دوران به دلیل ایجاد دگرگونی در بخشهای سیاسی و مذهبی و اقتصادی یک جامعه آن جامعه از شرایط عادی خارج می شود . تورم غالبا در دوران جنگ و حوادث طبیعی ، انقلابها ، تحولات اقتصادی و غیره نمود پیدا میکند مثلا در ایران تورم و به دفع آن کاهش ارزش پول موید موضوع فوق می باشد . ( ویلیام شارپ ، سرمایه گذاری صفحه ۲۴۵-۲۴۲ )
طرح بورس تهران را اولین بار بانک ملی در سال ۱۳۱۵ داده بود ولی با شروع جنگ جهانی دوم و تحولات سیاسی ایران قانون تشکیل بورس در سال ۱۳۴۵ تصویب و یک سال بعد تاسیس گردید . انقلاب ۱۳۵۷۷ و تغییر و تحولات ناشی از آن و وقوع جنگ موجب تعطیلی بورس تهران شد اما با خاتمه جنگ در سال ۱۳۶۷ و بر اساس برنامه پنج ساله اول توسعه مجددا بورس تهران فعالیت خود را آغاز کرد.
با نگاهی به عملکرد بورس تهران میتوان گفت که این بورس بر خلاف قدمت زیاد آن رشد و تحولی کند و کم را تجربه کرده است ولی تعداد سهام معامله شده بورس در سال ۷۱ با۸/۲۵ درصد کاهش نسبت به سال قبل به ۴/۷۵۶/۴۹ هزار سهم رسید.در سال۷۶ شاخص تعداد سهام با کاهش مواجه شد و در سال ۷۷و۷۸ با رشد قابل توجهی روبرو شد طی دوره ۱۰ ساله ارزش سهام معامله شده با روندی افزایشی همراه بود. (مجله اقتصادی ایران شماره۴۶ آذر ۸۱ )
همانطور که در توضیح داده شد تورم بر بخشهای مختلف یک جامعه اثر میگذارد که بخش اقتصادی یک جامعه بیشترین اثر پذیری از تورم را دارا میباشد .
بخش اقتصادی به دو بخش خرد و کلان تقسیم میشود که دو بخش به نوبه خود تحت تاثیر تورم است . بازار بورس اوراق بهادار نیز یکی از بخشهایی میباشد که میتوان هم در تقسیم بندی بخش خرد و هم در بخش کلان اقتصادی آن را جای داد . بنابراین این بخش نیز از اثرات تورم در امان نمانده و نخواهد ماند .
حال همانطور که در بالا درباره تاریخچه بورس اوراق بهادار توضیح داده شد می بینیم که همواره قیمتهای سهام در بورس اوراق بهادار نوسان داشته و تحت تاثیر عواملی همچون جنگ انقلاب و غیره قرار گرفته و البته آثار تورم که ثمره و نتیجه جنگ و دیگر عوامل غیر طبیعی میباشد و چهره آن مشهود است . در حال حاضر وضعیت جهانی آبستن حوادثی است که میتواند اثرات مستقیم و غیر مستقیمی بر اقتصاد ایران بگذارد . مثلا جنگ آمریکا با عراق و به تبع آن تعغییرات قیمت نفت در شرایطی که بودجه هم با اتکا به درآمدهای نفتی است پیش بینی وضعیت آینده ایران را دشوار میکند با این وجود افزایش قیمتهای نفت و به تبع آن افزایش درآمدهای ارزی به دولت ایران کمک خواهد کرد تا از رکود جلوگیری نماید و باعث کاهش تورم در کشور شود که این خود باعث ثابت ماندن قیمت سهام شرکتها میشود .
حسابداران می گویند دو واقعیت گریز ناپذیر در زندگی وجود دارد مرگ و مالیات ! اما احتمالا باید مورد سومی نیز به آن افزوده شود و آن چیزی جز تورم نیست . بدان معنی که ارزش هر پولی در جهان دچار روند نزول همیشگی است . ( پایان نامه-اثر تورم بر قیمت سهام-محمد رضا شهرکی-سال۱۳۸۰)
تعریف و بیان مساله :
منظور از تورم افزایش مداوم سطح عمومی قیمتها در طی یک دوره زمانی به نسبت طولانی و منظور از قیمت سهام همان ارزش مورد معامله سهام در بازار بورس اوراق بهادار میباشد.
بورس اوراق بهادار عمده ترین طریق تجهیز و تخصیص سرمایه است که آنجا از طریق عرضه سهام شرکتهای مختلف فرصت سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران ایجاد میگردد.
از طرفی در جامعه خریداران اوراق بهادار از هر طبقه و گروهی که باشند با مشکلات اساسی در تصمیم گیری و سرمایه گذاری بویژه در انتخاب سهام شرکتها و ترجیح یکی بر دیگری روبرو هستند لذا هر گونه اطلاعاتی که با استفاده از آن بتوان میزان بازده شرکتها را پیش بینی نمود مورد توجه سهامداران قرار می گیرد .
از آنجا که بازده سهام شامل افزایش ارزش بازار هر سهم در طی یک دوره یکساله و وجوه نقد حاصله از سود تقسیمی هر سهم می باشد لذا آگاهی از عوامل موثر بر قیمت سهام و پیش بینی آنها سهامداران را در جهت پیش بینی بازده سهام و اتخاذ استراتژی لازم یاری خواهد رساند .(بودجه ریزی در ایران -علیرضا فرزیب)
به نظر می رسد که تورم بر قیمت سهام شرکتها تاثیر گذار است این تحقیق با عنوان بررسی تاثیر تورم بر قیمت سهام شرکتها در ایران از نظر دانشجویان حسابداری دانشگاه آزاد ـ واحد مشهد تدوین گردیده که به دنبال این موضوع هستیم تا با شناسایی رابطه بین تورم و قیمت سهام آن را به عنوان ابزاری جهت پیش بینی و مقایسه قیمت سهام شرکتهای مختلف به سهامداران معرفی می نماید .
اهمیت موضوع پژوهش :
یک رابطه خطی مستقیم قوی معنی دار بین نرخ تورم و قیمت سهام می باشد به عبارت دیگر میتوان گفت که تورم دارای تاثیر قابل توجهی بر قیمت سهام می باشد و تا حد زیادی از تغییرات قیمت سهام را تبیین می کند لذا باید گفت که تورم دارای محتوی اطلاعاتی زیادی برای سهامداران می باشد و سرمایه گذاران باید به هنگام تصمیم گیری در ارتباط با خرید و فروش سهام آن را مد نظر قرار دهند .
به طور کلی هر گروه از استفاده کنندگان اطلاعات و صورتهای مالی خاصی را مد نظر قرار می دهند اصولا سهامداران خواستار اطلاعاتی هستند که آنها را در ارزیابی چشم انداز فعالیتهای شرکت و همچنین عملکرد مدیران رهنمود سازند . بورس اوراق بهادار تهران نیز به عنوان تنها بازار فعال سرمایه در ایران از چگونگی روند تعیین قیمتها متاثر می شود چون نوع تاثیر اطلاعات و قیمتهای بازار سهام معیار طبقه بندی کارایی بازار سرمایه از جنبه اطلاعاتی است
نوسان قیمت سهام در تمامی بورسهای اوراق بهادار امری است نه تنها عادی بلکه روزمره زیرا قیمت سهام و سایر گونه های اوراق بهادار نمایانگر عوامل تاثیر گذارنده اعم از درونی و بیرونی است بنابراین هرگاه دگرگونی خاصی در عوامل تاثیر گذارنده بوجود آید بازتاب آن ناخود آگاه بر روی قیمت سهام مشاهده می شود .
بنابر آنچه که در بالا گفته شد چون بین نرخ تورم و قیمت سهام در ایران و دیگر کشورها رابطه عمیق و وسیعی وجود دارد در نتیجه این موضوع در کشورها از اهمیت بالا و خاصی بر خوردار است .
اهداف پژوهش
یکی از اهداف این پژوهش بررسی ارتباط بین نرخ تورم و قیمت سهام می باشد و این امر نشاندهنده ارزش اطلاعاتی زیاد نرخ تورم برای سرمایه گذاران در سهام است لذا پیشنهاد می شود که سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل در هنگام خرید یا فروش سهام شرکتهای مختلف جهت اتخاذ استراتژی بهتر و امکان تصمیم گیری مطلوب تر ،اطلاعات تورمی را با عنایت به یافته های تحقیق حاضر مد نظر قرار دهند .
اهداف این پژوهش کمک به پویایی و کارآمدی بازار سرمایه و پیامد آن کمک به سرمایه گذاران در جهت انجام سرمایه گذاری مطلوب و با اشراف به این موضوع که در مسیر نیل به یک سرمایه گذاری بهینه و منطقی برای هر سهامدار و یا سرمایه گذار یک نیاز بسیار مهم تعیین عوامل موثر بر قیمت سهام و امکان پیش بینی قیمت سهام شرکتهاست ،چون اگر سرمایه گذاران با توجه به برداشت خود و یا مسیر چگونگی میزان عرضه و تقاضا سهام در بورس و بدون توجه به اطلاعات موجود قابل دسترس و موثر در تصمیم گیری اقدام به خرید یا فروش سهام کنند ممکن است نتایج ریانباری به دست آید که منجر به بی اعتمادی سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در بازار سرمایه بالاخص در سهام شرکتها شود.
فرضیه های موضوع تحقیق :
۱) بین نرخ تورم و قیمت کل سهام ، رابطه وجود دارد .
۲) بین نرخ تورم و قیمت کل بصورت بخشی (صنایع مختلف) رابطه وجود دارد .
۳) تاثیر نرخ تورم بر کل سهام در شرکتهای مختلف متفاوت است .
۴) تاثیر نرخ تورم بر قیمت کل سهام در شرکتها با سرمایه متفاوت ،متفاوت است .
تعریف لغاط و اصطلاحات خاص :
سهم : سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت دارد .
تورم : افزایش مداوم سطح عمومی قیمتها در طی یک دوره زمانی به نسبت طولانی
تورم مورد انتظار: تورمی که از قبل پیش بینی شده باشد .
تورم غیر قابل انتظار : تورمی که از قبل نتوان آن را پیش بینی کرد .
قیمت سهام : ارزش مورد معامله سهام در بازار بورس اوراق بهادار
شرکتهای سهامی : شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است .
شرکت با سرمایه اندک : شرکتی است که سرمایه آن کمتر از ۱۰۰۰۰۰۰۰ ریال باشد .
شرکت با سرمایه زیاد : شرکتی است که سرمایه آن بیشتر از ۱۰۰۰۰۰۰۰ ریال باشد
دانشجویان حسابداری : منظور دانشجویان حسابداری مقطع کاردانی و کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد می باشد .
CPI : شاخص قیمت مصرف کننده که تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی مورد استفاده خانوارها را اندازه گیری می نمایند .
جامعه : مجموعه ای از افراد ، اشیا ، رویدادها و… که حداقل دارای یک صفت مشترک باشند .
جامعه آماری :به مجموعه ای از افراد یا مواردی گفته می شود که نتایج پژوهش به آنها تعمیم داده می شود .
نمونه : بخشی از جامعه است که بطور تصادفی انتخاب شده و معرف جامعه محسوب می شود .
نمونه آماری : شامل افراد یا مواردی است که اطلاعات مورد نیاز پژوهش به کمک آنها جمع آوری می شود .
متغیر : صفت قابل ملاحظه ای است که اندازه آن از موردی به مورد دیگر فرق می کند .
فصل دوم :
پیشینه پژوهش
بخش اول : ادبیات موضوعی
مقدمه :
نوسان قیمت سهام در تمامی بورسهای اوراق بهادار امری است نه تنها عادی بلکه روزمره زیرا قیمت سهام و سایر گونه های اوراق بهادار نمایانگر عوامل تاثیر گذارنده اعم از بیرونی و درونی است ،بنابراین هرگاه دگرگونی خاصی در عوامل تاثیر گذارنده بوجود آید بازتاب آن ناخودآگاه بر روی قیمت سهام مشاهده می شود .
یکی از عوامل خارج از کنترل مدیریت ، تورم می باشد که به نظر می رسد بر قیمت سهام تاثیر گذار باشد که در این زمینه ، گروهی اعتقاد بر رابطه مثبت بین قیمت سهام و تورم و گروهی دیگر معتقد به رابطه منفی بین قیمت سهام و تورم می باشد .
بازده منافع ناشی از سرمایه گذاری در سهام شرکتها می تواند به شکل جریان نقدی سالانه سود ، سهام جایزه یا اعطای حق تقدم خرید سهام باشد که به طور مستقیم تحت تاثیر تصمیمات شرکت و بالاخص مدیریت است که این تصمیمات ممکن است بعضی عوامل خارجی که از کنترل مدیریت خارج است مثل تورم تاثیر گذار باشد . (تئوریهایی در مورد رابطه بین بازده سهام و تورم-گسگ و دول-ژورنال مالیه-مارس ۱۹۸۳ )
محدودیتهای موجود در کار :
یکی از جنبه های مهم هر مطالعه و تحقیق بخصوص مطالعات حسابداری وجوه داده ها و اطلاعات مورد نیاز و سرعت سهولت دسترسی به آن می باشد و بی شک هر تحقیقی بدون این مهم مشکلات مضاعف روبرو خواهد بود . در جریان این تحقیق به واسطه مشکل مشترک همه کشور های در حال توسعه از جمله کشور ما در زمینه اطلاعات،عدم وجود پایگاههای اطلاعاتی جامع و سایر تنگناهای ساختاری در دسترسی و استخراج اطلاعات به میزان قابل توجهی با دشواری روبرو است .
بورس اوراق بهادار :
به طور کلی بورس در فعالیتهای بازرگانی و داد و ستد به یک بازار رسمی و دائمی گفته می شود که در یک محل تشکیل شده و در آن خرید و فروش اوراق بهادار توسط افرادی بنام کارشناس تحت نظارت مقررات خاصی انجام می گیرد . ( احمد جوادیان-بورس اوراق بهادار-گذشته ، حال و آینده صفحه ۱۰ )
تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران( از گذشته تا به امروز )
ریشه های ایجاد بورسهای بزرگ امروز جهان را باید در بازارهای مکاره قرون وسطی جستجو کرد . در واقع زیارتگاههای خصوصی که که در آن مراسم مذهبی صورت می گرفت و به تدریج و به طور ضمنی محل داد و ستد امتعه مختلف نیز شده بود . زوار اماکن متبرکه در عین حال که قصد قربت داشتند کالاهایی نظیر ادویه و جواهر نیز خرید و فروش می کردند . این اماکن تدریجا با افزایش جمعیت و رونق کسب و کار به مراکز تجاری دائمی تبدیل شدند .
در قرن ۱۵ و حوالی ۱۴۵۰ میلادی بازرگانان و کسبه بلژیکی در شهر بوژ مرکز فنلاند در شمال غربی بلژیک در میدانی در مقابل خانه بزرگ زادهای به نام من در بورژه جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند ، میادین محل تجمع بازرگانان به تدریج به بورس مشهور شد . ( حسن گلریز -بورس اوراق بهادار -با توجه خاص به بورس اوراق بهادار تهران صفحه ۲۰-۱۹ )
بورس اوراق بهادار تهران در بهمن ۱۳۴۶ کار خود را رسما آغاز کرد که اولین کار این بورس در پانزدهم بهمن ماه همان سال عرضه سهام بانک توسعه صنعتی ایران که بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان بود . در پی آن ، سهام شرکت نفت پارس اوراق قرضه دولتی ، اسناد خزانه ، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس اوراق قرضه تهران راه یافتند . اعطای معافیتهای مالیاتی به شرکتها و موسسات پذیرفته شده در بورس ، در ایجاد انگیزه برای عرضه سهام آنها نقش مهمی داشته است .
طی ۱۱ سال بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران ، تعداد شرکتها ، بانکها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده ،از ۶ بنگاه اقتصادی با ۶/۲ میلیارد سرمایه در سال ۱۳۴۶ به ۱۰۵ بنگاه با بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت همچنین ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۴۶ به بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت .
هر چند بورس اوراق بهادار تهران در این دوره از رونق چشمگیری برخوردار نبوده ، رشد شتابان محصول ناخالص داخلی ، ارزش افزوده بخش صنعت ، حضور اوراق قرضه دولتی و اصطلاحات ارضی ، افزایش حجم معاملات بورس را در پی داشته است . تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحدهای تولیدی در اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ که به موجب آن موسسه های دولتی و خصوصی مکلف شدند که به ترتیب ۴۹ و ۶۹ درصد سهام خود را به مردم عرضه کنند ، در گسترش عرضه سهام واحدهای اقتصادی در بورس اوراق بهادار موثر بود .
در سالهای پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنجساله توسعه اقتصادی دگرگونیهای چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار را نیز در بر گرفت درسال ۱۳۶۲ داد وستد اوراق قرضه به دلیل داشتن بهره مشخص ، ربوی تشخیص داده شد بدین ترتیب طی این سالها بورس اوراق بهادار تهران دوره فترتی را آغاز کرد که تا پایان سال ۱۳۶۷ همچنان ادامه یافت . از سال ۱۳۶۸ در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی . فعالیتهای بورس اوراق تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی مورد توجه قرار گرفت . در واقع سیاستگذاران اقتصادی در نظر داشتند که بورس اوراق بهادار با انتقال پاره ای از وظایف تصدیهای دولتی به بخش خصوصی ، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری ، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش موثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیتهای اقتصادی نقش مهم و اساسی داشته باشد .
گزارش سیاستگذاریهای کلان اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس افزایش چشمگیر شمار شرکتهای پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در پی داشت .در طی سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶ تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶ به ۲۶۳ شرکت افزایش یافت و میانگین ارزش معاملات حدود ۱۸۰ درصد افزایش یافت .
روند فعالیت بورس اوراق بهادار تهران در سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۵ به ویژه نوسانهای شدید و یکسویه قیمتها در سال ۱۳۷۰ و ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ افت و خیزهای دوره ای چشمگیری در پی داشت که برآیند آنها انتظارات نامتعارف سرمایه گذاران و بی اطمینانی نسبی حاکم بر این بازار بوده است.به طور کلی عملکرد بورس اوراق بهادار تهران نشان می دهد که بازار متشکل سرمایه در عمل جایگاه واقعی و شایسته خود را در اقتصاد ملی به دست نیاورده است . (مجله اقتصادی بورس -مهر ۱۳۷۷ -صفحه ۱۳-۱۲ )
تورم :
تورم عبارتست از افزایش مداوم در سطح عمومی قیمتها در طی یک دوره زمانی به نسبت طولانی با توجه به این تعریف افزایش چند کالا و یا خدمت ، تورم محسوب نمی شود و حتی افزایش سطح عمومی قیمتها در یک مقطع نیز تورم بحساب نمی آید بلکه لازمه ایجاد تورم ، افزایش سطح قیمت تمام یا اکثر کالاها در یک دوره زمانی بالنسبه طولانی است .
باید توجه داشت که در هر نظام اقتصادی ممکن است قیمت یک یا چند کالا در حال افزایش یا کاهش باشد . قیمت بعضی از کالاها ممکن است تحت تاثیر افزایش تقاضا یا هزینه تولید افزایش یابد .بهبود تکنولوژی و یا افزایش کارایی یا کاهش هزینه تولید هم ممکن است بهای برخی از کالاها را افزایش دهد. دولتها خود نیز ممکن است با اجرای سیاستهایی از قبیل پرداخت مالیات غیر مستقیم و یا پرداخت سوبسید قیمت بعضی از کالاها را افزایش دهند یا موجب کاهش آنها شوند . حتی عوامل فصلی و عوامل طبیعی هم بر سطح عمومی قیمتها تاثیر دارند .
از آنجا که پیگیری و بورس قیمت هزاران نوع کالا و خدمات عملا مقدور نیست به منظور سنجش تورم سطح عمومی قیمتها از شاخصهای مختلف قیمت استفاده می شود .
شاخصهای عمده ای که برای بررسی رشد سطح قیمتها بکار میروند شاخص عمده فروشی و خرده فروشی و شاخص هزینه زندگی است .(تئوری اقتصاد کلان-محمود روزبهان-ص۲۲۱ )
شاخص قیمت مصرف کننده (خرده فروشی) :
این شاخص را با CPI نشان می دهند ، تغییرات قیمت کالا و خدمات مصرفی مورد استفاده خانوارها را اندازه گیری می نماید . شاخص مزبور به عنوان وسیله اندازه گیری سطح عمومی قیمتهای خرده فروشی ، یکی از بهترین ضوابط سنجش قدرت خرید داخلی پول کشور به شمار می رود و به همین دلیل این روش را به عنوان نرخ تورم در نظر می گیرند .در ایران این شاخص را شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی می نامند که طبق تعریف بانک مرکزی ایران این شاخص معیار نسبی تغییرات قیمت تعداد ثابت و معینی از کالاها و خدمات است که توسط خانوارهای شهری به مصرف می رسد .
از آنجا که کالاهای مورد استفاده خانوارها بسیار زیاد است لذا در محاسبه شاخص سبد مشخصی از کالاها در نظر گرفته می شود . به علاوه چون با توجه به وسعت کشور و کثرت تعداد شهرها و خانوارهای ساکن در آنها ، امکان دسترسی به کلیه خانوارها در تمام مناطق شهری وجود ندارد ، لذا نمونه هایی از خانوارهای کل کشور انتخاب می شوند . (ولی ا…کرمی قهی – اصول و مبانی اقتصاد کلان – جلد اول – ص ۹۳-۹۲)
سابقه تهیه شاخص قیمت مصرف کننده :
تاریخ نشان می دهد که نخستین بار شاخص قیمت در انگلستان تهیه شده است شاخص روزانه (اکونومیست) لندن که از سال ۱۸۵۹ میلادی به بعد مرتبا منتشر شده است ، سرآغاز حیات شاخص ها بحساب می آید . کشور آمریکا در سال ۱۸۹۱ شاخص های خرده فروشی را پایه گذاری کرد . تا قبل از جنگ جهانی دوم شاخصهای قیمت چندان مورد توجه نبودند ولی در زمان جنگ و بخصوص از زمانی که مبنای افزایش حقوق کارگران انگلیسی بر پایه شاخص هزینه زندگی توسط شورای بازرگانی انگلستان استوار گردید ، اهمیت شاخص های قیمت آشکار شد و توجه اکثر دول را به خود معطوف نمود . شاخص های بهای کالاها و خدمات در ایران اولین بار در سال ۱۳۱۵ توسط بانک ملی ایران تهیه گردید . این شاخص تا سال ۱۳۳۸ بدون تجدید نظر محاسبه و منتشر گردید .
درسال ۱۳۳۸ اداره آمار و بررسیهای اقتصادی و مالی بانک ملی ایران شاخص هزینه زندگی را مورد تجدید نظر کلی قرار داد .
با تاسیس بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ مسئولیت شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی بعهده اداره آمار و بررسیهای اقتصادی این بانک محصول شد . (بانک مرکزی جمهوری اسلامی – شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران -بهمن ۱۳۷۸ )
سهام :
ورقه سهم ، سند قابل معامله ای است که مبین میزان مشارکت ، تعهدات و منافع صاحب آن در یک شرکت سهامی است . متداولترین نوع سهام ، سهام عادی یا سهام معمولی است که دارندگان سهام به مبلغ مساوی از حقوق و امتیازات واحدی برخوردارند. ( حسن گلریز – بورس اوراق بهادار – با توجه خاص به بورس اوراق بهادار تهران- ص ۴۲ )
سهام نشان دهنده حقوق مالکیت در یک واحد اقتصادی است . دو گونه سهام وجود دارد :
۱) سهام عادی
۲) سهام ممتاز
سهام ممتاز ، ویژگیهای سهام و اوراق بهادار را توامان با هم دارند ، از سویی سهام ممتاز مانند سهام عادی دارای عمر نامحدود است و روی آن ، سود سهام پرداخت می شود . از سویی دیگر سود سهام ممتاز مانند اوراق قرضه ثابت و مشخص است از این رو ، جریان درآمدی که ایجاد می کند بسیار شبیه اوراق قرضه است . سهام عادی نشانکر مالکیت بر شرکت یا حقوق صاحبان سهام است .
یکی از نخستین ویژگیهای سهام عادی آن است که ارزش اسمی این سهام عامل اقتصادی چندان مهمی نیست . ارزش اسمی که معمولا انتخاب می شود ۱۰۰۰ ریال است ارزش دفتری یک شرکت ، ارزش حسابداری اوراق سهام به نحوی است که در دفاتر و ترازنامه نشان داده شده است . ارزش بازار سهام ، متغیری است که مورد توجه سرمایه گذاران است . مجموع ارزش بازار برای یک شرکت که با ضرب کردن قیمت بازار هر سهام در تعداد سهام موجود بدست می آید نشاندهنده ارزشی است که در بازار برای شرکت تعیین شده است .
نهادهای عمده فعال در بازار سرمایه که اغلب به عنوان واسطه بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان اوراق مالی عمل و به تسهیل و تسریع جریان وجوه بین این دو گروه کمک می کنند ،شامل بانکهای سرمایه گذاری ، کارگزاران ، شرکتهای سرمایه گذاری ، شرکتهای بیمه و صندوقهای بازنشستگی است . بازارهای سرمایه عموعا به دو بخش بازارهای دست اول و بازارهای دست دوم تقسیم می شوند . اوراق بهادار تازه منتشر شده در بازارهای دست اول مبادله می شوند بنابراین شرکتی که برای اولین بار اقدام به انتشار سهام کند با بازار دست اول روبرو است اما بازارهای دست دوم در زمینه مبادله اوراق بهادار موجود فعالیت می کنند . ( مجله اقتصادی بورس -مهر ۱۳۷۷ -ص ۱۰ )